درخت گیلاس عمدتاً در کشورهای آمریکا، ترکیه و به خصوص ایران تولید می شود چرا که پرورش گیلاس مرغوب، مشروط بر آب و هوای گرم و معتدل می باشد؛ به علاوه درخت گیلاس در مناطقی که زمستان های بسیار سرد ندارند، مانند ایران، به خوبی رشد می کند، از این رو کشور ما جزء اصلی ترین مناطق صادر کننده این میوه می باشد. با استفاده از بهترین کودها برای درخت گیلاس می توان این میوه محبوب را در بیشتر مناطق پرورش داد و از گیلاس هایی با کیفیت و شیرین بهره برد؛ کود دهی درخت گیلاس شرایط خود را دارد که در ادامه آنها را بازگو می کنیم.
تکثیر درخت گیلاس
تکثیر درخت گیلاس به سه روش کاشت بذر، قلمه زنی گیاه و پیوند گیلاس، امکان پذیر است. برای کاشت درخت گیلاس ابتدا باید از وجود تمامی مواد مغذی مورد نیاز در خاک اطمینان پیدا کرده و توجه داشت که این گیاه برای رشد مناسب نیاز به فضای کافی، فاصله گذاری صحیح و همچنین نور مناسب دارد. بعد از آزمایش خاک در صورتی که کمبود برخی مواد مغذی را در خاک مشاهده کردید یا قصد تقویت آن را دارید، می توانید از کود دهی پیش از کشت برای افزایش احتمال رشد نهال گیلاس استفاده کنید. برای کاشت نهال گیلاس ۴ متر فاصله مناسبی بین آنها بوده و نهال گیلاس را می توان در باغچه ای با ابعاد ۴ متر مربع نیز پرورش داد، اما برای کاشت درختان بالغ حداقل ۹ تا ۱۲ متر فاصله لازم است. به طور کلی درختان گیلاس مانند تمام گیاهان جهت رشد بهتر و بهبود عملکرد خود به سه ماده مغذی نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) نیاز دارند؛ در این میان نیتروژن نقش موثری در افزایش رشد شاخه و برگ ها داشته و فسفر سبب گسترش ریشه درخت گیلاس و افزایش شکوفه های آن شده و پتاسیم همانند یک سیستم ایمنی، درخت گیلاس را در برابر بیماری ها مقاوم می سازد.
مناسب ترین زمان برای کاشت نهال گیلاس اگر چه بستگی به سن نهال دارد اما به دلیل حساسیت بسیار این گیاه به کم آبی، عموما توصیه می شود که کاشت در فصل پاییز صورت گیرد. زیرا در این صورت تا فرا رسیدن زمستان، ریشه به قدر کافی توسعه یافته و مقاومت لازم را در برابر سرما خواهد داشت. همچنین پاییز مناسب ترین زمان جهت بارور کردن درخت گیلاس است چرا که علی رغم خشک شدن برگ ها، ریشه ها همچنان در خاک خنک در حال رشد هستند. مهم ترین آفات برای درختان گیلاس شته ها هستند که کیفیت محصول را تا حد قابل توجهی کاهش می دهند. البته در زمان خشکسالی و کم آبی، کرم های سر بزرگ نیز تهدید جدی برای درختان گیلاس محسوب می شوند. بیماری های قارچی و باکتریایی نیز می توانند به محصولات آسیب برسانند. اما با سمپاشی به موقع و مراقبت صحیح، همه آفات قابل پیشگیری می باشند.
نحوه کود دهی درخت گیلاس
نحوه کود دهی درخت گیلاس با توجه به سن درخت متفاوت می باشد؛ برای مثال باید از کودهای ازت برای بهبود رشد نهال گیلاس و از کودهای کامل NPK برای افزایش رشد درختان بالغ و بارده استفاده کرد. همچنین معمولاً از کودهای پوسیده دامی برای افزایش رشد این گیاه بهره می گیرند اما بهتر است که مقدار و نوع کود توسط متخصصین این حوزه تعیین شود، چرا که هرگونه عملکرد خودسرانه در این باب می تواند موجب تضعیف گیاه شود. اگر خاک غنی از مواد مغذی باشد، بهتر است که تا زمان باروری درختان گیلاس از کود استفاده نکنید، زمان باروری برای درختان گیلاس شیرین حدود ۴ تا ۷ سال و برای درختان گیلاس ترش حدود ۳ تا ۵ سال می باشد.
نکته: اگر درختان جدید گیلاس در طول فصل رشد، چندین اینچ رشد سبز نداشتند، از بهار بعدی شروع به کود دهی آنها کنید. برای هرگونه استفاده از کود برای درخت گیلاس حتما اطلاعات موجود در برچسب محصول را مطالعه نمایید.
کودهای مناسب افزایش باردهی و بهبود عملکرد درختان گیلاس
درختان برخلاف سایر گیاهان قادر به انجام واکنش سریع نسبت به یک عنصر خاص نمی باشند و به مدت زمان بیشتری برای دریافت عناصر از کود نیاز دارند و تنها کودی که می تواند در سریع ترین زمان ممکن یعنی حدود یک سال، سبب افزایش۳٠ الی ۴٠ درصدی باردهی و بهبود عملکرد درختان میوه شود، کود کامل می باشد.
معمولا کودهای شیمیایی بسیار در آب محلول شده و کار خود را با سرعت عمل بالا به انجام رسانده و با سرعت بیشتری از خاک خارج می شوند. کودهای شیمیایی مخصوص درختان گیلاس تمامی مواد مغذی لازم و اولیه ای را که گیاه در زمین به وجود می آورد ایجاد می کند. درختان گیلاس فیدرهای سبکی هستند و به همین دلیل بهترین کود برای گیلای کودهای کم نیتروژن می باشند، مانند کودهای ۵- ۱٠- ۱٠ یا ۱٠- ۱۵- ۱۵. توصیه می شود که در اوایل بهار و تقریبا دو یا سه هفته پیش از شکوفه زدن درختان گیلاس، کود کم نیتروژن خود را برای آنها استفاده کنید. درخت گیلاس برخلاف سایر درختان میوه، پس از باروری به نیتروژن بیشتری نیاز ندارد اما باید هر ساله در فصل بهار خاک را آزمایش کرده و در صورت کمبود نیتروژن مقدار کمی با استفاده از کود کم نیتروژن کود دهی کنید.
طبق نظر کارشناسان برای داشتن درختانی پر بار و میوه هایی زیبا و خوش طعم لازم است که هر ساله یک برنامه غذایی منظم برای آن ها در نظر داشت چرا که کود دهی بیش از حد نیز سبب کاهش میوه ها می شود.
در صورتی که رشد شاخه های درخت گیلاس کاهش یافته و طی یک سال کمتر از ۱٠تا ۱۵ اینچ رشد داشت، ترکیب (کود درخت گیلاس سنگین در نیتروژن) می تواند عملکرد بهتری را برای این درختان رقم بزند. البته این به معنای افزایش باردهی درخت گیلاس نیست و تنها موجب رشد بهتر شاخ و برگ درخت گیلاس می شود، اما فراموش نکنید که باید برای کود دهی درخت گیلاس نیز تعادل داشته باشید و مقدار بیش از حد کود استفاده نکنید. توجه داشته باشید که برای درختان گیلاس خود باید یک کود کامل متعادل تهیه کنید، چرا که کود دهی بیش از حد موجب کاهش باردهی درخت و همچنین ایجاد بیماری برای آن می شود. کودهای متعادل شامل مقادیر مساوی پتاسیم، فسفر و ازت (۱٠- ۱٠- ۱٠ یا کود سه بیست) هستند.
بهترین زمان کود دهی درخت گیلاس
یک درخت گیلاس جوان، جهت بهبود رشد و عملکرد طی سه مرحله پس از کاشت به کود ۱۶-۴-۸ یعنی ۱۶ درصد نیتروژن، ۴ درصد فسفر و ۸ درصد پتاسیم نیاز دارد که باید در زمان های ۲ هفته، ۶ هفته و ۱٠ هفته پس از کاشت، کود را دریافت کند و با هر بار استفاده از حدود 15 گرم کود ازت می تواند کم کم بارور شود. پس از گذشت یک سال از سن درخت گیلاس، می توان آن را با 40 تا 50 گرم کود ازت در هر 2سانتی متر قطر تنه درخت که حدود 60سانتی متر از سطح زمین فاصله دارد، بارور کرد.
نکته: یک کیسه 10 کیلویی کود گیلاس 16-4-8 می تواند حاوی 1.6 کیلو ازت باشد.