وقتی صحبت از رسیدگی به گیاهان به میان می آید، فراهم کردن مواد مغذی برایشان اهمیت زیادی دارد؛ در واقع، 17 ماده مغذی ضروری وجود دارند که باعث حفظ سلامت، رشد و شادابی گیاه می شوند که شرایط زیر را دارند:
• در غیاب این مواد مغذی، رشد طبیعی گیاه امکان پذیر نبوده و گیاه قادر به تکمیل چرخه زندگی خود نمیباشد.
• فقدان یک عنصر ضروری منجر به علائم کمبود می شود که فقط توسط عنصر مورد نظر قابل اصلاح است، یعنی هیچ ماده مغذی نمی تواند به طور کامل جایگزین عنصر دیگری شود.
• عملکرد عنصر در متابولیسم گیاه مشخص می باشد و عمل آن باید مستقیم روی گیاه است و نه از طریق تغییرات مطلوب در بستر.
کلسیم یکی از عناصر ضروری برای سلامتی گیاه و از مواد مغذی ثانویه است. وجود مقدار زیادی کلسیم برای تشکیل دیواره های سلولی و غشای سلولی برای همه گیاهان مورد نیاز است که ساقه های قوی و بافت سالم را در تمام قسمت های برگ، گل و میوه تقویت می کند. زمانی که گیاهان جوان هستند و به سرعت رشد می کنند، یا زمانی که میوه می دهند یا گل می دهند، زمان هاییست که بیشترین کلسیم را نیاز دارند. کود کلسیم هم به شکل مایع و هم به صورت جامد تولید می شود که در دسته کودهای میکرو قرار میگیرد و علاوه بر تغذیه گیاهان، نقش حیاتی در ساختار خاک نیز دارد.
نقش کلسیم در رشد گیاهان
یکی از مواد مغذی ضروری که گیاهان به آن نیاز دارند، کلسیم می باشد که موجب رشد و نمو گیاهان در شرایط بدون تنش و حتی استرس زا خواهد شد. در نتیجه این عنصر عملکرد دوگانه ای را انجام می دهد، زیرا نه تنها عامل مهمی برای پایداری دیواره سلولی و غشاء است، بلکه به عنوان پیام آور دوم در بسیاری از فرآیندهای رشدی و فیزیولوژیکی، از جمله واکنش گیاهان به تنش زیستی، عمل می کند. کلسیم یک ماده مغذی ضروری است که به عنوان یک درشت مغذی در نظر گرفته شده و به عنوان یک کاتیون Ca2+ از محلول خاک جذب می شود و از آنجایی که این عنصر تحرک زیادی ندارد، باید به طور مداوم از انواع کود کلسیم استفاده شود.
عنصر کلسیم به عنوان یک ماده مغذی ساختاری در گیاه در نظر گرفته می شود و برای تقسیم سلولی در نواحی مریستمی، به ویژه در رشد و نمو اندام های گیاهان از جمله راس و ریشه ضروری است. این ماده در دیواره های سلولی به شکل پکتات های کلسیمی که جزء لاملای میانی دیواره سلولی است وجود دارد و نقش بسیار مهمی در تقسیم سلولی و افزایش طول سلول ایفا می کند؛ همچنین برای یکپارچگی و پایداری غشا لازم است.
کود کلسیم چیست و چه کاربردی دارد؟
به دلیل عدم تحرک کلسیم در خاک و بافت های گیاهی، باید برای دسترسی کافی گیاهان به طور مداوم منبعی از آن وجود داشته باشد، به همین دلیل انواع کود کلسیم به طور دوره ای در خاک ها اعمال می شوند. خاک هایی که مقادیر کافی کلسیم دارند، شکنندگی بیشتر و خاصیت نفوذ آب بهتری دارند؛ این به این دلیل است که کلسیم باعث جابجایی سدیم در خاک می شود و با آبیاری های کافی، می تواند به بهبود کیفیت کلی خاک کمک کند. در خاک هایی که کلسیم پایینی دارند، نفوذ آب به خوبی انجام نمی شود، در این شرایط افزودن کودهای کلسیم با توجه به سایر عوامل شیمیایی خاک اهمیت دارد. علائم کمبود کلسیم در گیاهان شامل ریزش شکوفه ها، پوسیدگی انتهایی شکوفه (که در گوجه فرنگی و فلفل بیشتر دیده می شود) و تلخی میوه ها است. کمبود کلسیم به راحتی با تغذیه مناسب کنترل می شود، افزودن یک منبع کلسیم با کیفیت بالا به جبران این کمبود کمک می کند.
گیاهانی مانند سیب، هویج، مرکبات، خربزه، گوجه، فلفل، کاهو، کلم ، کرفس، خربزه، حبوبات و انگور نیاز به کلسیم نسبتاً بالایی دارند که معمولاً توسط انواع روش های کود دهی این نیاز رفع می شود. به دلیل حرکت محدود آن در گیاه، افزودن کلسیم در مراحل حیاتی رشد مانند میوه دهی می تواند کیفیت، کمیت و سلامت کلی گیاه را به شدت بهبود بخشد. همچنین می توان کود کلسیم را به برنامه های حاصلخیزی خاک اضافه کرد یا در آبیاری استفاده کرد تا اطمینان حاصل شود که سطوح کافی به گیاه داده می شود.
تاثیر کود کلسیم بر خاک
بهترین راه برای تعیین اینکه آیا خاک کمبود کلسیم دارد یا خیر، انجام یک آزمایش خاک حرفه ای است، این همچنین بهترین راه برای تصمیم گیری اینکه کدام کود کلسیم بهترین انتخاب برای شیمی خاک است، می باشد. سطح کلسیم موجود در خاک نمی تواند میزان جذب آن توسط گیاهان را مشخص کند. اصطلاحی که برای جذب کلسیم خاک استفاده می شود ظرفیت تبادل کاتیونی CCE است، این مقدار فاکتور چندین آنالیز شیمیایی بوده و هر چه مقدار آن بالاتر باشد، کلسیم بیشتری بلافاصله در دسترس گیاهان قرار می گیرد. درواقع CCEC توانایی نسبی خاک برای جذب و نگهداری یک ماده غذایی خاص به شکل کاتیون ها یا یون های دارای بار مثبت می باشد. با دانستن این موضوع، سؤالاتی که آیا گیاهان شما به اندازه کافی کلسیم دریافت می کنند یا خیر، و در صورت عدم دریافت آن چه کاری می توانید انجام دهید، مستقیماً به سطح CEC مرتبط است.
میزان کلسیم موجود در خاک همچنین با pH خاک نیز مرتبط است، خاک هایی با سطح pH بالاتر معمولاً حاوی کلسیم بیشتری هستند. بیشتر کودهای کلسیم جدا از افزودن کلسیم به خاک، pH خاک را نیز افزایش می دهند، افزودن کود کلسیمی خاک را قلیایی تر می کند. برخی از کودهای کلسیمی سریعتر از بقیه کودها روی pH اثر می گذارند بنابراین قبل از انتخاب کود کلسیم، باید pH خاک را بررسی کنید تا به شما کمک کند تعیین کنید که آیا باید کود سریع الاثر مانند سنگ آهک را انتخاب کنید یا خیر. از طرف دیگر یک کود آهسته رهش مانند پودر پوسته صدف یا سنگ گچ برای تامین کلسیم و گوگرد خاک استفاده می شوند بدون اینکه اصلاً بر pH تأثیر بگذارند.
زمان مناسب استفاده از انواع کود کلسیم
چند نشانه وجود دارد که نشان می دهد گیاهان ممکن است کلسیم کافی دریافت نکنند:
• مرگ نقاط رشد گیاه
• ریزش شکوفه و جوانه
• بیماری که معمولا سیب ها را تحت تاثیر قرار می دهد، به نام چاله تلخ bitter pit
• پوسیدگی انتهایی شکوفه در گوجه فرنگی
اگر گیاهان شما کلسیم کمی دارند، منطقی است که به دنبال راهی برای افزایش این ماده مغذی مهم باشید، این نقش اصلی یک کود کلسیم است. از آنجایی که کلسیم در خاک و گیاهان تحرک ندارد، به طور مداوم باید منبعی از کلسیم برای دسترسی گیاهان وجود داشته باشد. کلسیم موجود درد خاک به جابه جایی سدیم کمک کرده و در صورت آبیاری کافی وضعیت و کیفیت کلی خاک را بهبود می بخشد و نفوذ آب را نیز افزایش می دهد.
از کودهای حاوی کلسیم می توان در کود دهی پیش از کشت در اواخر زمستان برای تقویت گیاهان و پیشگیری از بیمار شدن آنها استفاه کرد، اما دقت کنید که بهترین زمان استفاده از این کودها بعد از آبیاری گیاهان و به دور از تابش مستقیم خورشید می باشد. همچنین بعد از اینکه گیاهان شروع به رشد کردند اما پیش از میوه دهی نیز می توانید از کودهای کلسیمی با غلظت کم استفاده کنید؛ دسترسی گیاهان به منبع ثابت کلسیم در طول فصل رشد بسیار مهم است.
چگونه از کود کلسیم استفاده کنیم؟
در نهایت بعد از تعیین اینکه کدام کود کلسیم را باید استفاده کنید، باید از نحوه، زمان و میزان استفاده از آن اطلاع داشته باشید. معمولاً کودهای کلسیم برای تأمین کلسیم در طول زمان در خاک مخلوط می شوند، اما اگر گیاهان شما از کمبود حاد کلسیم رنج می برند، ممکن است لازم باشد با استفاده از کوددهی از طریق برگ ها، کلسیم سریعی به آنها بدهید.
1. برای تغذیه برگی (با اثر سریع) ، از سنگ آهک، کلزیم یا گچ استفاده کنید.
2. برای کوددهی از طریق خاک، می توانید از تمام اشکال دیگر کودهای کلسیم استفاده کنید.
انتخاب های زیادی برای بهبود خاک با کود کلسیم وجود دارد؛ با تجزیه و تحلیل مواد مغذی خاک قبل از کود دهی، می توانید بهترین تصمیم را در مورد استفاده و همچنین روش و مقدار مصرف بگیرید. این اطلاعات بر اساس نوع کود انتخابی متفاوت است و معمولاً میزان مصرف هر کدام در برچسب های روی هر کود کلسیم نوشته شده است.
بهترین کودهای کلسیم
اگر نشانه هایی از کمبود کلسیم را در گیاهان خود دیدید و از روش آزمایش خاک نیز متوجه شدید کلسیم کمی در آن وجود دارد، منطقی است که به دنبال راهی برای افزایش این ماده مغذی مهم باشید. در بین انواع کودهای شیمیایی و کودهای آلی، چندین مورد مناسب برای جبران کمبود کلسیم گیاهان وجود دارد، چگونه می توان تصمیم گرفت که کدام یک برای مورد منحصر به فرد شما بهترین است؟
کودهای کلسیم از منابع مختلف از نظر تأثیر بر pH و میزان کلسیم موجود در آنها متفاوت هستند بنابراین در طیف وسیع آنها باید به چند نکته توجه کنید تا بهترین کود کلسیم با بالاترین کیفیت پیدا کنید:
✓ انواع مختلف گیاهان در انواع مختلف خاک به درجات مختلف حمایت از مواد مغذی از جمله کلسیم نیاز دارند؛ به عنوان مثال کودهای کلسیمی که برای گوجه فرنگی وجود دارد ممکن است برای سایر گیاهان موثر نباشد.
✓ علاوه بر این، یک کود کلسیم با کیفیت بالا طیف وسیع تری از مواد مغذی را ارائه می دهد. کمبود مواد مغذی در گیاهان اغلب همزمان اتفاق می افتد، یعنی گیاهانی که کلسیم کافی دریافت نمی کنند، احتمالاً از نظر سایر مواد مغذی حیاتی مانند منیزیم نیز کمبود دارند.
✓ هر کمبود کلسیم در یک گیاه به شدت کمبود کلسیم گیاه دیگر نیست، به همین دلیل است که شما به طیف وسیعی از محصولات مختلف با مقادیر مختلف در غلظت های با سایر مواد مغذی ضروری نیاز دارید تا بهترین کود برای تامین کلسیم گیاهان خود را پیدا کنید.
کودهایی که کلسیم بالایی دارند عبارتند از: پوسته (تخم مرغ یا صدف)، آهک، گچ، خاکستر چوب، پودر استخوان و کود نیترات کلسیم که یکی از پرکاربردترین کودها برای گیاهان کود نیترات کلسیم آنورل می باشد. برخی از این موارد بر PH خاک تأثیر می گذارند، بنابراین هنگام استفاده از این دسته از کودههای کلسیم به این نکته توجه داشته باشید و قبل از استفاده از آنها، آزمایش خاک انجام دهید. قبل از کود دهی باید میزان گوگرد، منیزیم، فسفر و مواد معدنی خاک خود را نیز بررسی کنید و در صورت نیاز به هرکدام از آنها از انواع کود کلسیم زیر استفاده کنید:
· نیاز به گوگرد و کلسیم : گچ هر دو عنصر را بدون تغییر PH خاک شما تامین می کند.
· نیاز به منیزیم و کلسیم : دولومیت را اضافه کنید.
· نیاز به مواد معدنی و کلسیم : از آزومیت استفاده کنید.
· نیاز به فسفر و کلسیم : از فسفات سنگ نرم یا پودر استخوان استفاده کنید.
کود نیترات کلسیم
برخی از کودهای کلسیم نیز مواد مغذی بیشتری را برای گیاهان شما فراهم می کنند، که با توجه به نیازهای خاک ممکن است بر تصمیم شما برای استفاده تأثیر بگذارد. بهتر است قبل از کود دهی و انتخاب بهترین کود برای تامین کلسیم گیاهان، میزان گوگرد، منیزیم، فسفر و مواد معدنی خاک را نیز بررسی کنید.
کود نیترات کلسیم رایج ترین کود تامین کننده کلسیم گیاهان، یک کود شیمیایی به شکل محلول در آب می باشد که کلسیم و نیتروژن مورد نیاز برای گیاهان قوی و مقاوم در برابر بیماری را فراهم می کند. کود نیترات کلسیم به طور طبیعی وجود ندارد و از ترکیب شیمیایی کلسیم و نیتروژن توسط سنگ آهک، اسید نیتریک و آمونیاک تولید می شود. این کود به راحتی در آب حل میشود و می تواند در روش های کود دهی گیاهان مانند آبیاری قطره ای و محلول پاشی مورد استفاده قرار گیرد. برای استفاده از کودهای نیترات کلسیم باید به نسبت ذکر شده روی بسته بندی کود دقت کنید تا هم از خطر استفاده بیش از حد و مسمومیت گیاه جلوگیری کنید و هم خطر قلیایی شدن خاک را کاهش دهید.
کود کوکاین جایگزین پیشرفته تامین کننده کلسیم برای گیاهان
کود کوکاین که به طور کلی ترکیبی از کودهای نیترات کلسیم و نیترات پتاسیم می باشد برای اولین بار در جهان ارائه شده تا سه ماده مغذی ضروری مورد نیاز گیاهان را رفع کند. به دلیل نوع فرمولاسیون این کود بلژیکی، ضدیت شناخته شده بین دو عنصر پتاسیم و کلسیم رفع شده و در عوض اثر مستقیم و بینظیری در رفع کمبود این دو عنصر ضروری گیاهان دارد. با استفاده از کود کوکاین ، علاوه بر اینکه مشکلات رقابتی جذبی یونهای این دو عنصر رفع شده، بلکه با توجه به ترکیب آنها در یک مولکول، وجود پتاسیم نیترات به جذب بیشتر کلسیم توسط گیاهان کمک می کند و مزایای بیشتری از مصرف هم زمان دو کود مجزای نیترات کلسیم و نیترات پتاسیم، از جمله مقرون به صرفه بودن دارد.
مصرف کود کوکاین آنورل مزایای دیگری همچون بهبود ریشه زایی گیاه، افزایش مقاومت در برابر بیماری ها، بهبود کیفیت محصول نهایی و کاهش تنش های فیزیولوژیک گیاهان در طول دوره رشد را به همراه دارد. با توجه به شکل کریستالی کود کوکاین و حلالیت بالای آن، در روش محلول پاشی اثربخشی سه برابری نسبت به سایر کوهای حاوی کلسیم دارد، از این رو بهترین کود برای تامین کلسیم گیاهان نام گرفته است. همانطور که گفته شد بهترین زمان استفاده از کود کوکاین مانند سایر کودهای حاوی کلسیم قبل از بهار و قبل از کاشت گیاهان یا شروع دوره رشد آنها می باشد.
